Γκελης Ν. Δημητριος [Δρ],

Ιατρός Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Εμψυχωτής (Medical Life Coach)

Γκελη Αικατερινη

Ιατρός, Ακτινολόγος, Άσσος, Κορινθίας

Γκέλης Δ. Νικόλαος [Δρ}, Κόρινθος

Ψυχολόγος, Κόρινθος .(JavaScript must be enabled to view this email address)

Τα σταφύλια έχουν μια μακρά και πλούσια  ιστορία. Στην αρχαιότητα, τόσο κατά τη διάρκεια του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, όσο και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής  αυτοκρατορίας η καλλιέργεια της αμπέλου και η οινοποίηση των σταφυλιών ήταν πολύ διαδεομένες ενασχολήσεις των κατοίκων των αγροτικών περιοχών.
Σήμερα, υπάρχουν τρία κύρια είδη σταφυλιών: Τα ευρωπαϊκά σταφύλια ( Vitis vinifera ), τα σταφύλια της Β. Αμερικής ( Vitis labrusca και Vitis rotundifolia) και τα γαλλικά υβρίδια.

Τα σταφύλια ταξινομούνται ως επιτραπέζια σταφύλια, οινοποιήσιμα σταφύλια (χρησιμοποιούνται στην αμπελοκαλλιέργεια), σταφύλια σταφίδας σταφύλια με σπόρους και χωρίς σπόρους κ.ο.κ.

Οι άνθρωποι συχνά απολαμβάνουν τα διάφορα προϊόντα των σταφυλιών, όπως τα φρέσκα σταφύλια, που τρώγονται ως φρούτα, οι σταφίδες, ο χυμός των σταφυλιών, τα προϊόντα του μούστου (πετιμέζι) και το κρασί.
Τα σταφύλια  περιέχουν διάφορα θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα, υδατάνθρακες, βρώσιμες ίνες και φυτοχημικές ενώσεις.

Οι πολυφαινόλες είναι τα σημαντικότερα φυτοχημικά του σταφυλιού, επειδή ασκούν  πολλές βιολογικές δραστηριότητες και παρέχουν οφέλη που προάγουν και ευεργετούν την υγεία [1-3].
Στις  φαινολικές ενώσεις περιλαμβάνονται  κυρίως οι ανθοκυανίνες, φλαβανόλες, φλαβονόλες, στιλβένια (ρεσβερατρόλη) και τα φαινολικά οξέα [4-6].

Οι ανθοκυάνες είναι χρωστικές ουσίες και κυρίως υπάρχουν στις φλούδες των σταφυλιών.  Τα φλαβονοειδή είναι ευρέως διαδεδομένα στα σταφύλια, ειδικά στους σπόρους και τους βλαστούς, και κυρίως περιέχουν (+) - κατεχίνες, (-) - επικικατεχίνη και πολυμερείς ενώσεις.

Οι ανθοκυάνες είναι τα κύρια πολυφαινολικά των κόκκινων σταφυλιών, ενώ οι φλαβάν-3-όλες  είναι πιο άφθονες στις λευκές ποικιλίες [7-9].

Λόγω του Γαλλικού παραδόξου, δηλαδή του φαινομένου που παρατηρείται στο Γαλλικό πληθυσμό, που ενώ τρέφεται με πολλές αθηρωματογόνες τροφές, εν τούτοις, λόγω της κατανάλωσης κόκκινου κρασιού, ο αριθμός των κρουσμάτων καρδιακής προσβολής δεν ερίναι ο αναμενόμενος. Το Γαλλικό παράδοξο αποδόθηκε  στις πολυφαινόλες των σταφυλιών και του κόκκινου κρασιού και γιαυτό το λόγο η χημική σύσταση των σταφυλιών και του κόκκινου κρασιού τυγχάνει εκτεταμένης έρευνας. [10]. 

Στην έρευνα αυτή μελετώνται τα ευεργετικά αποτελέσματα  των φαινολικών ενώσεων του σταφυλιού σε διάφορες παθήσεις, όπως οι εκφυλιστικές νόσοι,  την προσοχή των επιστημόνων για να καθορίσουν τη χημική τους σύνθεση και τις ιδιότητές τους για την ανθρώπινη υγεία. Οι αναφερόμενες ενδείξεις της ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία των φαινολικών ενώσεων περιλαμβάνουν την  αναστολή κάποιων εκφυλιστικών ασθενειών, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα [11-14], και ορισμένοι τύποι καρκίνων [15-17], η μείωση της οξείδωσης του πλάσματος, που προκαλεί το  στρες  και η επιβράδυνση της γήρανσης [18,19].

Οι φαινολικές ενώσεις θεωρούνται επίσης ως συντηρητικά κατά των μικροβίων και της οξείδωσης των  τροφίμων [20, 21].
Επιπλέον, οι in vivo εργαστηριακές αναλύσεις έδειξαν ότι οι φαινολικές ενώσεις είναι βιοδιαθέσιμες [10, 22]. Η συνολική ποσότητα των φαινολικών ενώσεων που υπάρχουν σε ένα ποτήρι κόκκινου κρασιού είναι γύρω στα 200mg, ενώ σε ένα ποτήρι άσπρου κρασιού υπάρχουν 40mg [25].

Ως εκ τούτου, εκτός από το κρασί και το χυμό του σταφυλιού, τα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν σκόνη των αποξηραμένων σπόρων και φλουδών είναι  πολλά υποσχόμενα λειτουργικά τρόφιμα άξια εκλαΐκευσης.

Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στις βιοδραστικότητες των φαινολικών ενώσεων των σπόρων και των φλουδών του κόκκινου σταφυλιού, συμπεριλαμβανομένων των αντιοξειδωτικών, καρδιοπροστατευτικών, αντικαρκινικών, αντιφλεγμονωδών, αντιγηραντικών και αντιμικροβιακών ιδιοτήτων του.

Το αμπέλι γενικά και ειδικά το σταφύλι είναι πλούσια σε φαινολικές ενώσεις. Αυτές οι ενώσεις κατανέμονται  κυρίως στις φλούδες, τους σπόρους, τους βλαστούς και τα φύλλα του αμπελιού, παρά στη σάρκα των ρογών, που ο πολτός έχει άφθονη φρουκτόζη.
Η συνολική συγκέντρωση των φαινολικών ενώσεων στο σταφύλι φθάνει περίπου τα  2178,8, 374,6, 23,8 και 351,6 mg / g GAE (ισοδύναμο γαλλικού οξέος) στους  σπόρους, φλούδα, σάρκα και φύλλα αντίστοιχα [23].

Η συνολική φαινολική περιεκτικότητα των φλουδών των σταφυλιών ποικίλλει ανάλογα με την ποικιλία, τη σύνθεση του εδάφους, το κλίμα, τη γεωγραφική προέλευση και τις καλλιεργητικές πρακτικές ή την έκθεση σε ασθένειες, όπως μυκητιασικές λοιμώξεις .

Οι φαινολικές ενώσεις περιελάμβαναν κυρίως προανθοκυανιδίνες, ανθοκυανίνες, φλαβονόλες, φλαβανόλες, ρεσβερατρόλες και φαινολικά οξέα.

Οι προανθοκυανιδίνες είναι οι μείζονες φαινολικές ενώσεις στους σπόρους και στις φλούδες των σταφυλιών.

Οι ανθοκυάνες είναι χρωστικές και είναι υπεύθυνες για το χρώμα των σταφυλιών, ενώ  η σάρκα των ρογών του σταφυλιού δεν περιέχει ανθοκυάνες .
Στο κόκκινο κρασί, οι ανθοκυανίνες και τα φλαβονοειδή είναι οι κύριες δύο ομάδες φαινολικών ενώσεων και η (+) - κατεχίνη είναι ένα άφθονο φλαβονοειδές [24].

Η γνώσεις για τις πολύτιμες πολυφαινόλες του κόκκινου σταφυλιού και ιδιαίτερα του βιολογικού Αγιωργίτικου Νεμέας, το οποίο γνωρίζουμε πλέον πολύ καλά, οδήγησαν στην παραγωγή του Γκελάντο (βιολογικού, λιαστού, φυσικώς γλυκού κόκκινου κρασιού Νεμέας), από βιολογικά κόκινα σταφύλια του βιολογικού Αμπελώνα Γκέλικος.

Το Γκελάντο είναι βιολογικός άκρατος γλυκός οίνος, που παρασκευάζεται και εμφιαλώνεται βιολογικά, χωρίς τη χρησιμοποίηση φίλτρων, που περιέχουν ζωικά συστατικά. Έτσι το Γκέλάντο είναι το μοναδικός κόκκινο γλυκό, βιολογικό κρασί που είναι κατάλληλο και για τους απόλυτα χορτοφάγους (vegans).

Σε περίπτωση που κάποιο άτομο δεν επιτρέπεται να πίνει κρασί για λόγους ιατρικούς ή έχει ευαισθησία στα θειώδη,  αλλά επιθυμεί να προσλάβει τα πολύτιμα συστατικά του βιολογικού κόκκινου Αγιωργίτικου σταφυλιού  μπορεί να χρησιμοποιεί το συμπλήρωμα διατροφής Βινογκελίν.

Οι κάψουλες του Bινογκελίν περιέχουν σκόνη των αποξηραμένων σπόρων και φλουδών του βιολογικοί κόκκινου Αγιωργίτικου σταφυλιού από τον βιολογικό αμπελώνα Γκέλικος, στη Νεμέα.

Παίρνοντας κανείς 3-6 κάψουλες Βινογκελίν ημερησίως ισοδυναμεί με την κατανάλωση ενός μικρού τσαμπιού σταφυλιού. Έτσι αποφεύγει τα θειώδη του κρασιού και το οινόπνευμα, ενώ προσλαμβάνει επαρκείς ποσότητες των αντιοξειδωτικών του κόκκινου σταφυλιού και ιδιαίτερα την ρεσβερατρόλη. Το ίδιο ισχύει και για τα διαβητικά άτομα, που πρέπει να αποφεύγουν τη φρουκτόζη των σταφυλιών, αλλά τους είναι απαραίτητα τα αντιοξειδωτικά συστατικά των σταφυλιών.

Βιβλιογραφική τεκμηρίωση

1. Shrikhande AJ. Wine by-products with health benefits. Food Res. Internat. 2000;33:469–474. [Google Scholar]

2. Silva RC, Rigaud J, Cheynier V, Chemina A. Procyanidin dimers and trimers from grape seeds.Phytochemistry. 1991;30:1259–1264. [Google Scholar]

3. Wada M, Kido H, Ohyama K, Ichibangas T, Kishikaw N, Ohba Y, Nakashima MN, Kurod N, Nakashima K. Chemiluminescent screening of quenching effects of natural colorants against reactive oxygen species: evaluation of grape seed, monascus, gardenia and red radish extracts as multi-functional food additives. Food Chem.2007;101:980–986. [Google Scholar]

4. Dopico-Garcia MS, Fique A, Guerra L, Afonso JM, Pereira O, Valentao P, Andrade PB, Seabra RM. Principal components of phenolics to characterize red Vinho Verde grapes: anthocyanins or non-coloured compounds? Talanta. 2008;75:1190–1202. [PubMed] [Google Scholar]

5. Novaka I, Janeiroa P, Serugab M, Oliveira-Brett AM. Ultrasound extracted flavonoids from four varieties of Portuguese red grape skins determined by reverse-phase high-performance liquid chromatography with electrochemical detection. Anal. Chim. Acta. 2008;630:107–115. [PubMed] [Google Scholar]

6. Spacil Z, Novakova L, Solich P. Analysis of phenolic compounds by high performance liquidchromatography and ultra performance liquid chromatography. Talanta. 2008;76:189–199. [PubMed] [Google Scholar]

7. Chacona MR, Ceperuelo-Mallafrea V, Maymo-Masipa E, Mateo-Sanzb JM, Arolac L, Guitierreza C, Fernandez-Reald JM, Ardevolc A, Simona I, Vendrella J. Grape-seed procyanidins modulate inflammation on human differentiated adipocytes in vitro. Cytokine. 2009;47:137–142. [PubMed] [Google Scholar]

8. Bagchi D, Bagchi M, Stohs SJ, Das DK, Ray CA, Kuszynski SS, Joshi HG. Free radicals and grape seed proanthocyanidin extract: importance in human health and disease prevention. Toxicology. 2000;148:187–197.[PubMed] [Google Scholar]

9. Cantos E, Espin JC, Tomas-Barberan FA. Varietal differences among the polyphenol profiles of seven table grape cultivars studied by LC-DAD-MS-MS. J. Agric. Food Chem. 2002;50:5691–5696. [PubMed][Google Scholar]

10. Urpi-Sarda M, Monagas M, Khan N, Lamuela-Raventos RM, Santos-Buelga C, Sacanella E, Castell M, Permanyer J, Andres-Lacueva C. Epicatechin, procyanidins, and phenolic microbial metabolites after cocoa intake in humans and rats. Anal. Bioanal. Chem. 2009;394:1545–1556. [PubMed] [Google Scholar]

11. Shanmuganayagam D, Warner TF, Krueger CG, Reed JD, Folts JD. Concord grape juice attenuates platelet aggregation, serum cholesterol and development of atheroma in hypercholesterolemic rabbits. Atherosclerosis.2007;190:135–142. [PubMed] [Google Scholar]

12. Olas B, Wachowicz B, Tomczak A, Erler J, Stochmal A, Oleszek W. Comparative anti-platelet and antioxidant properties of polyphenol-rich extracts from: berries of Aronia melanocarpa, seeds of grape and bark of Yucca schidigera in vitro. Platelets. 2008;19:70–77. [PubMed] [Google Scholar]

13. Falchi M, Bertelli A, Scalzo RL, Morassut M, Morelli R, Das S, Cui JH, Das DK. Comparison of cardioprotective abilities between the flesh and skin of grapes. J. Agric. Food Chem. 2006;54:6613–6622.[PubMed] [Google Scholar]

14. Tsanga C, Higginsa S, Duthiea GG, Duthiea SJ, Howiea M, Mullena W, Leana MEJ, Crozier A. The influence of moderate red wine consumption on antioxidant status and indices of oxidative stress associated with CHD in healthy volunteers. Br. J. Nutr. 2005;93:233–240. [PubMed] [Google Scholar]

15. God JM, Tate P, Larcom LL. Anticancer effects of four varieties of muscadine grape. J. Med. Food.2007;10:54–59. [PubMed] [Google Scholar]

16. Singletary KW, Stansbury MJ, Giusti M, Breemen RBV, Wallig M, Rimando A. Inhibition of rat mammary tumorigenesis by concord grape juice constituents. J. Agric. Food Chem. 2003;51:7280–7286. [PubMed][Google Scholar]

17. Jung K, Wallig M, Singletary K. Purple grape juice inhibits 7,12-dimethylbenz- [a]anthracene (DMBA)-induced rat mammary tumorigenesis and in vivo DMBA-DNA adduct formation. Cancer Lett. 2006;233:279–288. [PubMed] [Google Scholar]

18. Meyer AS, Yi OS, Pearson DA, Waterhouse AL, Frankel EN. Inhibition of human low-density lipoprotein oxidation in relation to composition of phenolic antioxidants in grapes (Vitis vinifera) J. Agric. Food Chem.1997;45:1638–1643. [Google Scholar]

19. Sato M, Ramarathnam N, Suzuki Y, Ohkubo T, Takeuchi M, Ochi H. Varietal differences in the phenolic content and superoxide radical scavenging potential of wines from different sources. J. Agric. Food Chem.1996;44:37–41. [Google Scholar]

20. Rodriguez-Vaquero MJ, Alberto MR, Manca-de-Nadra MC. Antibacterial effect of phenolic compounds from different wines. Food Control. 2007;18:93–101. [Google Scholar]

21. Rhodes PL, Mitchell JW, Wilson MW, Melton LD. Antilisterial activity of grape juice and grape extracts derived from Vitis vinifera variety Ribier. Int. J. Food Microbiol. 2006;107:281–286. [PubMed] [Google Scholar]

22. Hurrell RF, Reddy M, Cook JD. Inhibition of non-haem iron absorption in man by polyphenolic-containing beverages. Br. J. Nutr. 1999;81:289–295. [PubMed] [Google Scholar]

23.Pastrana-Bonilla E1, Akoh CC, Sellappan S, Krewer G. Phenolic content and antioxidant capacity of muscadine grapes. J Agric Food Chem. 2003 Aug 27;51(18):5497-503.

24.En-Qin Xia, Gui-Fang Deng, Ya-Jun Guo, and Hua-Bin Li. Biological Activities of Polyphenols from Grapes. Int J Mol Sci. 2010; 11(2): 622–646.Το κρασί περιέχει πολλές φαινολικές ουσίες, οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από τους σπόρους και  τις φλούδες των ρωγών του σταφυλιού. Οι φαινολικές ενώσεις ευθύνονται για την πικρίλα, στυπτικότητα και το χρώμα, ιδιαίτερα του κόκκινου κρασιού.

25.Waterhouse AL. Wine phenolics. Ann N Y Acad Sci. 2002 May;957:21-36. Monagas M1, Bartolomé B, Gómez-Cordovés C. Updated knowledge about the presence of phenolic compounds in wine. Crit Rev Food Sci Nutr. 2005;45(2):85-118.