Γκελης Ν. Δημητριος [Δρ],

Ιατρός Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Εμψυχωτής (Medical Life Coach)

Γκελη Αικατερινη

Ιατρός, Ακτινολόγος, Άσσος, Κορινθίας

Τα φυτοχημικά είναι η γενική ονομασία για τα τερπενοειδή, τα καροτενοειδή και τα φλαβονοειδή που αποτελούνται από μια ποικιλία χημικών ουσιών που περιέχονται στα λαχανικά και τα φρούτα. Η φυτοχημική σύνθεση των σταφυλιών, ωστόσο, ποικίλλει πολύ μεταξύ των διαφόρων ποικιλιών.
Τα φυτοχημικά σταφυλιού αποτελούνται κυρίως από μια ποικιλία χημικών ουσιών που περιλαμβάνουν:

1.Τερπενοειδή [oλεανολικό οξύ ή ελαιοανολικό οξύ (oleanolic acid). Το ολεανολικό οξύ που χρησιμοποιήθηκε σε καλλιέργειες κυττάρων καρκίνου του μαστού έδειξε ότι ανέστειλε τον πολλαπλασιασμό και αύξησε το οξειδωτικό στρες των εξαιρετικά διεισδυτικών καρκινικών κυττάρων. Επιπλέον, το  ολεανολικό οξύ μείωσε το οξειδωτικό στρες και την οξειδωτική βλάβη στο DNA στα ανθρώπινα επιθηλιακά κύτταρα του μαστού]. [1].
 

2.Καροτενοειδή. Τα αφθονότερα  καροτενοειδή που υπάρχουν στις ερυθρές ποικιλίες σταφυλιών είναι το β-καροτένιο και η λουτεΐνη . Στα κρασιά βρέθηκαν σημαντικές ποσότητες βιοξανθίνης, λουτεοξανθίνης και νεοξανθίνης[2].
 

3.Φλαβονοειδή: Τα φλαβονοειδή αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη ομάδα ενώσεων χαμηλού μοριακού βάρους με υψηλές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Η ειδική χημική τους δομή τους επιτρέπει να μειώνουν το οξειδωτικό στρες μέσω πολυάριθμων μηχανισμών.
Τα φλαβονοειδή βρίσκονται κυρίως στο επιδερμικό στρώμα του φλοιού και στους σπόρους σταφυλιών. Τα φλαβονοειδή είναι οι κύριες ομάδες διαλυτών φαινολικών στα σταφύλια καθώς και οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στις βιολογικές δραστηριότητες σε προϊόντα που προέρχονται από σταφύλια.
 

Τα φλαβονοειδή στα κόκκινα σταφύλια και το κόκκινο κρασί έχουν καρδιοπροστατευτικές, αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντικαρκινικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες και είναι ένα από τα πιο ισχυρά θρεπτικά συστατικά στα τρόφιμα και στα προϊόντα του κόκκινου σταφυλιού.
Τα συνηθέστερα  φλαβονοειδή που βρίσκονται στα σταφύλια είναι οι ανθοκυανίνες (3 -Ο- μονογλυκοσίδες ή 3,5 -Ο- διγλυκοσίδες της μαλβιδίνης, κυανιδίνης, πεονιδίνης, δελφινιδίνης, πελαργονιδίνης και πετουνιδίνης, καθώς και η ακετυλ-, π-κουμαροϋλική τους-ακετυλίνη- και/ή καφεοϋλοεστέρες)[3].
 

Φλαβονόλες. Οι φλαβανόλες είναι μια υποομάδα φαλαβονοειδών (πολυφαινόλες), που είναι δευτερογενείς μεταβολίτες με αντιοξειδωτικές ιδιότητες και παράγονται φυσικά σε διάφορα φυτά (π.χ. πράσινο τσάι, κακάο, σταφύλια και μήλα). Αποτελούν μια σημαντική κατηγορία πολυφαινολών στα ανθρώπινα τρόφιμα και ποτά και έχουν αναγνωρισμένη επίδραση στη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας[4]. 

Οι φλαβονόλες συσσωρεύονται στους σπόρους του σταφυλιού, αλλά βρίσκονται επίσης στη φλούδα των καρπών του σταφυλιού. Οι φλαβονόλες υπάρχουν μόνο ως 3 -Ο- γλυκοσίδες στη φλούδα των σταφυλιών, αλλά μπορούν να βρεθούν και ως αγλυκόνες (quercetin, kaempferol, myricetin, isorhamnetin).
φλαβανόλες [(+)-κατεχίνη , (−)-επικατεχίνη, (−)-επικατεχίνη-3- Ο - γαλλική], διυδροφλαβονόλες (αστιλβίνη και ενγκελετίνη) και προανθοκυανιδίνες.
Οι ανθοκυανίνες βρίσκονται μόνο στις ερυθρές ποικιλίες σταφυλιού.
Οι φλαβον-3-όλες (κερσετίνη), φλαβον-3-όλες (κατεχίνες), ανθοκυανίνες, ολιγομερή και πολυμερή (ταννίνες και προανθοκυανιδίνες) και ρεσβερατρόλη. Οι ανθοκυανίνες, οι φλαβανόλες, οι φλαβονόλες και η ρεσβερατρόλη είναι οι πιο σημαντικές πολυφαινόλες σταφυλιού επειδή διαθέτουν πολλές βιολογικές δράσεις, όπως αντιοξειδωτικές, καρδιοπροστατευτικές, αντικαρκινικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιγηραντικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες [5].

Τα φυτοχημικά βελτιώνουν τη δυσβίωση (επιπλοκή της μικροχλωρίδας του εντέρου) που προκαλείται από το μεταβολικό σύνδρομο και ρυθμίζουν τις φλεγμονώδεις ασθένειες που προκαλούνται από την παραγωγή TNF-α. Μόλις απορροφηθούν, τα φλαβονοειδή μετατρέπονται σε μορφή γλυκουρονιδίου, μετακινούνται στην κυκλοφορία του αίματος και φτάνουν στις φλεγμονώδεις θέσεις συμπεριλαμβανομένου του ήπατος, του πνεύμονα και των σημείων αρτηριοσκλήρωσης, όπου γίνονται ενεργά. Επιπλέον, το ολεανολικό οξύ δρα στον TGR5 - τον υποδοχέα του χολικού οξέος, ως αγωνιστής του χολικού οξέος [6].
 

Τα φυτοχημικά που υπάρχουν στα φρούτα και τα λαχανικά μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου χρόνιων ασθενειών. Τα σταφύλια, ένα από τα πιο δημοφιλή και ευρέως καλλιεργούμενα και καταναλισκόμενα  φρούτα στον κόσμο, είναι πλούσια σε φυτοχημικά. Επιδημιολογικά δεδομένα έχουν συνδέσει την κατανάλωση σταφυλιών με μείωση του κινδύνου πρόκλησης  χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων τύπων καρκίνου και καρδιαγγειακών παθήσεων.
 

Μελέτες in vitro και in vivo έχουν δείξει ότι τα σταφύλια έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, αναστέλλοντας τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και καταστέλλοντας τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, ενώ παράλληλα μειώνουν τη χοληστερόλη. 
Επιδημιολογικά δεδομένα έχουν συνδέσει την κατανάλωση σταφυλιών με μείωση του κινδύνου πρόκλησης  χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων τύπων καρκίνου και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Μελέτες in vitro και in vivo έχουν δείξει ότι τα σταφύλια έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, αναστέλλοντας τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και καταστέλλοντας τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, ενώ παράλληλα μειώνουν τη χοληστερόλη. Τα σταφύλια περιέχουν μια ποικιλία φυτοχημικών ουσιών, όπως φαινολικά οξέα, στιλβένια, ανθοκυανίνες και προανθοκυανιδίνες, τα οποία είναι όλα ισχυρά αντιοξειδωτικά. Η φυτοχημική σύνθεση των σταφυλιών, ωστόσο, ποικίλλει πολύ μεταξύ των διαφόρων ποικιλιών[7].
 

Τα φυτοχημικά σταφυλιού προλαμβάνουν τις σχετιζόμενες με το έντερο και επακόλουθες άλλες φλεγμονώδεις ασθένειες. Τα φυτοχημικά και η βιταμίνη D3 είναι χρήσιμα για τη ρύθμιση των φλεγμονωδών αποκρίσεων.
Υπάρχει μια ποικιλία σταφυλιού που περιέχει πολλά είδη φυτοχημικών στις φλούδες και τους σπόρους του Αυτό είναι το βιολογικό κόκκινο αγιωργίτικο της Νεμέας. Τα φυτοχημικά του κόκκινου σταφυλιού έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί για τη διατήρηση της υγιούς κατάστασης μέσω του χειρισμού των φλεγμονωδών αποκρίσεων μειώνοντας την έκφραση παραγόντων που σχετίζονται με τη φλεγμονή.
 

Επειδή είναι ανέφικτη η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας σταφυλιών, διότι περιέχουν μεγάλες ποσότητες σακχάρων, όπως επίσης είναι ανέφικτη η καθημερινή κατανάλωση κόκκινου κρασιού, λόγω των παρενεργειών του οινοπνεύματος, είναι άκρως ευεργετική για τη διατήρηση της υγείας η καθημερινή κατανάλωση σκόνης των αποξηραμένων σπόρων και φλουδών του βιολογικού κόκκινου Αγιωργίτικου σταφυλιού Νεμέας, που κυκλοφορεί ως συμπλήρωμα διατροφής με την ονομασία Βινογκελιν (Vinogkelin). Μπορεί ένας ενήλικος να καταναλώνει ημερησίως 3-6 κάψουλες Βινογκελιν (Vinogkelin) με το φαγητό.

Σε περίπτωση που επιθυμεί κάποιος να προσλάβει τις ευεργετικές για την υγεία πολυφαινόλες του κόκκινου σταφυλιού, καταναλίσκοντας κρασί, μπορεί να πίνει κάθε βράδυ μια μικρή ποσότητα (ένα σφηνάκι) του ιατρικού ενδιαφέροντος γλυκού, κόκκινου βιολογικού Αγιωργίτικου κρασιού Νεμέας «Γκελάντο». Το «Γκελάντο» δεν περιέχει χημικά συντηρητικά , ούτε πρόσθετα θειώδη, αλλά περιέχει μεγάλη πυκνότητα πολυφαινολών, όπως η ρεσβερατρόλη.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1. Cristina Sánchez-Quesada, Alicia López-Biedma, José J Gaforio. Oleanolic Acid, a Compound Present in Grapes and Olives, Protects against Genotoxicity in Human Mammary Epithelial Cells.  Molecules. 2015 Jul 28;20(8):13670-88.
2. P Guedes De Pinho , A C Silva Ferreira, M Mendes Pinto, J G Benitez, T A Hogg. Determination of carotenoid profiles in grapes, musts, and fortified wines from Douro varieties of Vitis vinifera. J Agric Food Chem. 2001 Nov;49(11):5484-8.
3.Yusuf Yilmaz, Romeo T Toledo. Major flavonoids in grape seeds and skins: antioxidant capacity of catechin, epicatechin, and gallic acid. J Agric Food Chem. 2004 Jan 28;52(2):255-60.
4. Xuwei Liu, Carine Le Bourvellec , Sylvain Guyot, Catherine M G C Renard.
Reactivity of flavanols: Their fate in physical food processing and recent advances in their analysis by depolymerization. Compr Rev Food Sci Food Saf. 2021 Sep;20(5):4841-4880.

5.En-Qin Xia, Gui-Fang Deng, Ya-Jun Guo, Hua-Bin Li. Biological activities of polyphenols from grapes. Int J Mol Sci. 2010 Feb 4;11(2):622-46.

6.Kazuki Santa, Yoshio Kumazawa, Isao Nagaoka. The Potential Use of Grape Phytochemicals for Preventing the Development of Intestine-Related and Subsequent Inflammatory Diseases. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets. 2019;19(6):794-802.

7.Jun Yang, Yang-Yu Xiao. Grape phytochemicals and associated health benefits Crit Rev Food Sci Nutr. 2013;53(11):1202-25.