Γκελης Ν. Δημητριος [Δρ],

Ιατρός Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Εμψυχωτής (Medical Life Coach)

Γκελη Αικατερινη

Ιατρός, Ακτινολόγος, Άσσος, Κορινθίας

Γκέλης Δ. Νικόλαος [Δρ}, Κόρινθος

Ψυχολόγος, Κόρινθος .(JavaScript must be enabled to view this email address)

Το κρασί από τότε επινοήθηκε από τον άνθρωπο χρησιμοποιήθηκε βασικά για την πρόσληψη ενέργειας και ως πηγή ευχαρίστησης και χαλάρωσης, αν χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες.

Τα άσπρα κρασιά, που τελικά δεν είναι άσπρα μπορεί να έχουν ποικίλες αποχρώσεις του κίτρινου-ξανθού.

Τα κόκκινα κρασιά μπορεί να έχουν χρώμα από  ανοιχτό κόκκινο μέχρι μαυροκόκκινο. Το χρώμα και η διαύγεια του κρασιού δημιουργούν την πρώτη εντύπωση σ’αυτόν που θα το καταναλώσει και τον κάνει να πάρει την απόφαση να το γευτεί.

Ένα θολό κρασί μας κάνει καχύποπτους. Ένα διαυγές, βαθύ βυσσινοκόκινο βιολογικό φυσικώς γλυκό  Αγιωργίτικο Νεμέας ''Γκελαντο'' και ''ΝΑΜΑ'', μας παρασύρει να το μυρίσουμε και στη συνέχεια να το δοκιμάσουμε.

Βεβαίως αυτά ισχύουν, εφόσον ο καταναλωτής έχει, αφενός επαρκή όραση και δεύτερον έχει επαρκή ικανότητα διάκρισης χρωμάτων.

Οι τυφλοί στερούνται αυτού του προσόντος και δεν μπορούν να κρίνουν το κρασί από το χρώμα του. Τα άτομα με τύφλωση όμως, έχουν υπεραναπτυγμένη την όσφρηση και τη γεύση και την αφή και έχουν ουσιαστικές δυνατότητες να γίνουν ασφαλείς γευσιγνώστες, αν εξασκηθούν και τους βοηθήσει κάποιος ειδικός. Την ευχαρίστηση από την παρατήρηση του χρώματος του κόκκινου κρασιού την στερούνται επίσης και τα άτομα που πάσχουν από κάποιο τύπο αχρωματοψίας. πρός το κόκκινο.

Τι είναι τα χρώματα

Τό χρώμα δεν είναι ιδιότητα  του κάθε αντικειμένου, άλλα η ποιότητα των όπτικών αισθημάτων μας.

Χωρίς τα μάτια μας και το μηχανισμό της όρασης το κάθε αντικείμενο του περιβάλλοντος κόσμου μας θα μπορούσαν να έχουν άλλες ιδιότητες, εκτός από το χρώμα. 

Τα αντικείμενα παίρνουν χρώμα, όταν βλέπονται. Έτσι λοιπόν, όταν ένα αντικείμενο βρίσκεται σε ένα τελείως αφώτιστο χώρο φαίνεται μαύρο. Ένα κόκκινο κρασί δεν μπορεί να αξιολογηθεί χρωματικά, αν δεν παρατηρηθεί σε συνθήκες ιδανικού φυσικού φωτισμού. Γιαυτό τα εξαιρετικά εστιατόρια και λοιπά καταστήματα εστίασης φροντίζουν να έχουν άπλετο φωτισμό, ώστε οι πελάτες τους να βλέπουν τι τρώνε και τι πίνουν.

Το μαύρο δεν είναι αίσθημα χρώματος, άλλα στέρηση κάθε παρόμοιου αισθήματος. Ένα αντικείμενο, όταν φωτιστεί με φυσικό ή τεχνητό φωτισμό δέχεται ηλεκτρομαγνητικά κύματα. 

Τα αντικείμενα, ανάλογα με τη σύστασή τους έχουν τη δυνατότητα,  άλλα κύματα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας να τα απορροφούν και άλλα τα ανακλούν.

Τα ανακλώμενα κύματα φτάνοντας στα μάτια μας καταλήγουν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα τους, όπου ανάλογα με το μήκος κύματος που διαθέτουν  προκαλούν το αίσθημα ορισμένου χρώματος.

Στο μήκος κύματος των 700 μm αντιστοιχεί το κόκκινο χρώμα, στο 580 μm τό κίτρινο, στο 500 μm τό πράσινο, στο 480 μm τό γαλάζιο κ.ο.κ.

Η ακτινοβολία μήκους κύματος πάνω από τα 750 μm και κάτω από 330 μm δεν ερεθίζουν τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του βυθού του οφθαλμού και συνεπώς δεν δημιουργούν οπτικά αισθήματα.

Ένα αντικείμενο φαίνεται ως άσπρο, όταν ανακλά χωρίς διάκριση όλες τα  ηλεκτρομαγνητικά κύματα πού δέχεται, μόλις φωτισθεί. Το άσπρο χρώμα αποτελεί τη σύνθεση όλων των χρωμάτων. Η πρισματική ανάλυση του ηλιακού φωτός περιέχει όλα τα χρώματα.

Όταν ένα αντικείμενο απορροφά όλες τις συχνότητες των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που δέχεται και δεν ανακλά καμιά, είναι σα να μη φωτίζεται επομένως μας δίνει την εντύπωση του μαύρου.

Γιαυτό το λόγο το άσπρο και το μαύρο, καθώς και το γκρίζο,. που δημιουργείται μι την ανάμειξή τους, ονομάζονται ουδέτερα χρώματα.

Υπάρχουν τέσσερα βασικά χρώματα: το κόκκινο, το κίτρινο, το πράσινο και το γαλάζιο. Όλα τα υπόλοιπα χρώματα δημιουργούνται από την ανάμειξη αυτών των τεσσάρων βασικών χρωμάτων.

Κρασί και αχρωματοψία

Αχρωματοψία είναι η περιορισμένη ικανότητα μερικών ανθρώπων να διακρίνουν μεταξύ τους διάφορα χρώματα, όπως το κόκκινο και πράσινο ή το γαλάζιο, κίτρινο.
Η αχρωματοψία μπορεί να είναι γενική ή πλήρης (σπάνια κατάσταση) ή  μερική  (περιορισμένη).
Η συχνότερη μορφή αχρωματοψίας είναι η αδυναμία αντίληψης του κόκκινου-πράσινου.
Λιγότερο συχνή μορφή αχρωματοψίας είναι η αδυναμία αντίληψης του γαλάζιου -κίτρινου χρώματος. Είναι σπάνιο ένα άτομο που πάσχει από αχρωματοψία να βλέπει μόνο σε αποχρώσεις του γκρι.

Αιτιολογία της αχρωματοψίας

Η αχρωματοψία μπορεί να είναι κληρονομική ή επίκτητη, δηλαδή μπορεί να οφείλεται σε ασθένειες που προσβάλουν το οπτικό νεύρο ή τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού, όπως:

1. Ορισμένες οφθαλμικές, νευρολογικές και μεταβολικές διαταραχές ή μετά από λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως οι αναστολείς της τύπου 5 φωσφοδιεστεράση [σιλδεναφίλη, κ.α.] [1], διγοξίνη, αντιλοιμώδη φάρμακα [άλφα ιντερφερόνη], αιθαμβουτόλη,.μετρονιδαζόλη και μερικά ανθελονοσιακά.

2. Λήψη ορισμένων φαρμάκων, έκθεση σε τοξικές ουσίες (π.χ. ξυλένιο) χρόνια έκθεση σε οργανικούς διαλύτες [2, 3].

Η διαταραχή της όρασης για τα χρώματα σχετίζεται και με τη σοβαρότητα της σκλήρυνσης κατά πλάκας και οφείλεται σε βλάβη των οπτικών νευρικών οδών [4].
.
Η επίκτητη αχρωματοψία προσβάλει μόνο τον οφθαλμό, στον οποίο έχει εκδηλωθεί το πρόβλημα και μπορεί να επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου.
Στα άτομα, των οποίων η αχρωματοψία οφείλεται σε άλλες νόσους  συνήθως αδυνατούν να διακρίνουν το μπλε ή το κίτρινο χρώμα.

Η κληρονομική αχρωματοψία (δαλτωνισμός) είναι η πιο συχνή. Προσβάλει και τα δύο μάτια και δεν επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια του χρόνου. Αυτός ο τύπος αχρωματοψίας ανευρίσκεται στο 7.90% των ανδρών και 0,4% των γυναικών [5].

Η αχρωματοψία αυτή συνδέεται με το Χ χρωμόσωμα και σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις μεταφέρεται από τη μητέρα στο γιο της.
Υπολογίστηκε ότι σε 5,190 άτομα στα οποία έγινε η δοκιμασία ελέγχου αναγνώρισης χρωμάτων ηλικίας 40- 64 ετών η εξάπλωση της αχρωματοψίας έφτανε το14.7 %. Από τους 2,157 άνδρες που συμμετείχαν στην έρευνα το 6.2 % είχε κληρονομική αχρωματοψία και το 10.2 % είχε επίκτητη αχρωματοψία. Από τις 2,945 γυναίκες που έλαβαν μέρος σατην έρευνα το 3.1 % είχε κληρονομική και το 10% επίκτητη αχρωματοψία [6]..

Η αχρωματοψία μπορεί να είναι μερική και ονομάζεται δυσχρωματοψία
Δυσχρωματοψία είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν μπορεί να αντιληφθεί πλήρως τα χρώματα. Συνήθως υπάρχει αδυναμία διάκρισης του κόκκινου, του πράσινου ή το κυανού.

Η δυσχρωματοψία σχετίζεται αποκλειστικά με την ικανότητα να δεί κανείς κάποια χρώματα, αλλά όχι τους άλλους. Η δυσχρωματοψία είναι η συνηθέστερη μορφή αχρωματοψίας.
Τα άτομα αυτά ενώ συνήθως έχουν άριστη όραση, εν τούτοις αδυνατούν  να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ των αποχρώσεων του κυανού  και του κίτρινου. Η αχρωματοψία μπορεί να μην διαγνωστεί μέχρι ότου ένα παιδί να γίνει 3 έως 5 ετών.
Η πλήρης αχρωματοψία είναι πάρα πολύ σπάνια κατά την οποία δεν γίνονται οπρατά όλα τα χρώματα.

Αυτοί οι ασθενείς οι οποίοι παρουσιάζουν πλήρη αχρωματοψία συνήθως εμφανίζουν και άλλα οφθαλμολογικά προβλήματα.

 

Τι προκαλεί την αχρωματοψία;

Τα µάτια µας μπορούν να διακρίνουν τα χρώματα, αλλά και τη φωτεινότητα, διότι ο αμφιβληστροειδής χιτώνας στο βυθό των οφθαλμών διαθέτει ειδικά κύτταρα τα λεγόµενα κωνία και ραβδία.

Τα κωνία αναγνωρίζουνε τα χρώµατα και τα ραβδία αναγνωρίζουνε τη φωτεινότητα. Τα κωνία είναι συγκεντρωμένα στην κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή και περιέχουν τρεις φωτοευαίσθητες χρωστικές ουσίες: την ερυθρή, την πράσινη και την κυανή.

Στα άτομα με αχρωματοψία υπάρχει μερική ή ολική έλλειψη σε μια ή σε περισσότερες από τις ανώτερες χρωστικές ουσίες. Ανάλογα µε τον αριθµό των κωνίων που έχει το κάθε άτομο  µε αχρωµατοψία ποικίλει και ο βαθµός της αχρωµατοψίας που εκδηλώνει.

Τα άτομα με αχρωµατοψία στο κόκκινο και το πράσινο δεν έχουν  αρκετά κόκκινα και πράσινα κωνία. Αυτό βεβαίως δεν σηµαίνει ότι όποιο άτομο έχει αχρωµατοψία βλέπει τα πάντα ασπρόµαυρα, αλλά ότι µπερδεύει το κόκκινο µε το πράσινο ή µε το καφέ, καθώς επίσης και το κυανό µε το µοβ.

Η σύγχυση των χρωµάτων που έχει το άτοµο που πάσχει από αχρωµατοψία επηρεάζεται  και από τις συνθήκες φωτισµού.

Παραδείγματος χάριν το άτοµο που συγχέει το πράσινο θα µπορούσε κάτω από έντονο ηλικιακό φως ν’αναγνωρίσει ένα έντονο πράσινο, ως πράσινο. Αντιθέτως κάτω από το φως µία λάµπα τεχνητού φωτισµού µικρής ισχύος µπορεί να µπερδέψει το πράσινο χρώµα µε το καφέ ή ακόµη και το κόκκινο.

Τα άτομα με φυσιολογική χρωματική αντίληψη ονομάζονται και τριχρωματικά.
Τα άτομα με δυσχρωματοψία και με έλλειψη μιας χρωστικής ονομάζονται ανώμαλα τριχρωματικά και συνιστούν το συνηθέστερο τύπο αχρωματοψίας – δυσχρωματοψίας).
Ένας δυσχρωματικός έχει απόλυτη έλλειψη μίας χρωστικής των κωνίων.

Συμπτωματολογία της αχρωματοψίας

Ανάλογα με την αιτία της αχρωματοψίας (συγγενής ή επίκτητη) ή τη μορφή της  (μερική ή ολική) το άτομο δεν μπορεί να διακρίνει:.
Το κόκκινο και το  πράσινου (οι πιο συνηθισμένες  καταστάσεις) [πρωτανωπία]
Το κυανό  και το  πράσινο (λιγότερο συνηθισμένες  καταστάσεις) [δευτερανωπία]

Το κυανό και το κίτρινο (σπανιότερη) [τριτανωπία]

Τα συμπτώματα των σοβαρότερων κληρονομικών προβλημάτων αχρωματοψίας και μερικών τύπων επίκτητης μπορεί να είναι:
Αντικείμενα εμφανίζονται σε διάφορες αποχρώσεις του γκρίζου (αυτό εμφανίζεται στην απόλυτη αχρωματοψία και είναι πολύ σπάνιο), ελαττωμένη όραση, νυσταγμός.

 

Διάγνωση της αχρωματοψίας

Η αχρωματοψία διαγιγνώσκεται με τη βοήθεια ανάγνωσης ειδικών πινάκων με χρωματιστούς αριθμούς και σχήματα. Βλέπε: (δοκιμασία Ishihara Test ).
Σε κάθε πίνακα υπάρχει ένας αριθμός που σχηματίζεται από χρωματικές κηλίδες. Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει τον αριθμό του πίνακα που κρατάει στα χέρια του κάτω από καλό φωτισμό.
Μόλις τεθεί η διάγνωση της αχρωματοψίας τότε μπορεί να γίνει πιο λεπτομερής έλεγχος του χρωματικού προβλήματος. Για να κάνετε έλεγχο της αχρωματοψίας σας επισκεφτείτε την ιστοσελίδα δοκιμασία Ishihara Test

Αντιμετώπιση της αχρωματοψίας

H αχρωματοψία δεν είναι θεραπεύσιμη κατάσταση . Είναι σημαντικό να διαγνωστεί από την παιδική ηλικία, διότι το παιδί βοηθείται να ξεπεράσει τις μαθησιακές δυσκολίες που σχετίζονται με τη χρωματική αντίληψη.

Τα άτομα με αχρωματοψία θα πρέπει να αποφεύγουν τη

Αχρωματοψία (δυσχρωματοψία) πρός το κόκκινο και το  πράσινου  [πρωτανωπία]

χρήση μηχανημάτων ή συσκευών που έχουν κουμπιά με κόκκινα ή πράσινα χρώματα. Επίσης θα πρέπει να βρίσκουν τρόπους να διαχωρίζουν τα χάπια τους αν έχουν κόκκινες και πράσινες αποχρώσεις. Επίσης θα πρέπει να εξασκηθούν να διακρίνουν τον πράσινο με τον κόκκινο σηματοδότη στους δρόμους και τα κόκκινα φώτα των φρένων των αυτοκινήτων.

Οι οινοποιοί αδυνατούν να απολαύσουν το χρώμα των κόκκινων κρασιών που παρασκευάζουν. Το ίδιο ισχύει και για τους δοκιμαστές κρασιών  και οινοκριτές, οι οποίοι θα πρέπει να αρκούνται στην όσφρηση και τη γεύση τους. Όσον αφορά τους καταναλωτές κρασιού έχουν χάσει την απόλαυση του χρώματος του κόκκινου ή ροδόχρωμου (ροζέ) κρασιού που πίνουν, αλλά εξισορροπούν την κατάσταση με την όσφρηση και τη γεύση τους.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

Βιβλιογραφία
1. Li J1, Tripathi RC, Tripathi BJ.Drug-induced ocular disorders. Drug Saf. 2008;31(2):127-41.    
2. Lee EH1, Paek D, Kho YL, Choi K, Chae HJ. Color vision impairments among shipyard workers exposed to mixed organic solvents, especially xylene. Neurotoxicol Teratol. 2013 May-Jun;37:39-43. doi: 10.1016/j.ntt.2013.02.005. Epub 2013 Feb 16.
3. Attarchi MS1, Labbafinejad Y, Mohammadi S. Occupational exposure to different levels of mixed organic solvents and colour vision impairment. Neurotoxicol Teratol. 2010 Sep-Oct;32(5):558-62. doi: 10.1016/j.ntt.2010.05.003. Epub 2010 May 21.
4. Martínez-Lapiscina EH1, Ortiz-Pérez S, Fraga-Pumar E, Martínez-Heras E, Gabilondo I, Llufriu S, Bullich S, Figueras M, Saiz A, Sánchez-Dalmau B, Villoslada P. Colour vision impairment is associated with disease severity in multiple sclerosis. Mult Scler. 2014 Jan 7.
5. Grassivaro Gallo P1, Romana L, Mangogna M, Viviani F. Origin and distribution of Daltonism in Italy. Am J Hum Biol. 2003 Jul-Aug;15(4):566-72.
6. Jafarzadehpur E1, Hashemi H, Emamian MH, Khabazkhoob M, Mehravaran S, Shariati M, Fotouhi A. Color vision deficiency in a middle-aged population: the Shahroud Eye Study. Int Ophthalmol. 2014 Feb 14. [Epub ahead of print]